Teneryfa - warta podróży

Dla wszystkiego jest pierwszy raz. Po tym, jak już wielokrotnie jeździłem na rowerze na Gran Canarii, tym razem po raz pierwszy trafiłem na Teneryfę. Powód? Vuelta al Teide. Granfondo o długości 170 km i 4.500 m przewyższenia, krajobrazowo absolutnie wyjątkowe. Nic, czym do tej pory jeździłem, nie może się z tym równać.

Zanim jednak przejdę do szczegółów dotyczących Vuelty, najpierw krótka wycieczka w historię tej kanaryjskiej wyspy. Proszę się nie denerwować, w końcu mamy do spełnienia misję edukacyjną.
Ponadto w dalszej części pojawią się: plantacje bananów, Marsjanie, Barraquitos i wieloryby, które nie przejmują się turystami. A dlaczego pomysł wspinania się na wulkan na rowerze nie jest tak głupi, jak może się wydawać, również omówimy.

Teneryfa, największa z Wysp Kanaryjskich, powstała ponad 10 milionów lat temu w wyniku intensywnej aktywności wulkanicznej. Pico del Teide, najwyższy szczyt Hiszpanii o wysokości 3.718 m, dominuje nad wyspą swoją potężną obecnością. Surowy krajobraz wulkaniczny do dziś świadczy o jej pochodzeniu z dna morskiego.
Klimat na Teneryfie jest łagodny przez cały rok, na co wpływ mają pasaty i chłodny prąd kanaryjski. Powoduje to podział klimatyczny: północ jest bardziej wilgotna i zielona, południe suchsze i bardziej słoneczne. W połączeniu z wyraźnym ukształtowaniem terenu prowadzi to do powstania kilku wyraźnie odrębnych stref wysokościowych i roślinnych – od suchego wybrzeża przez wilgotne lasy laurowe i rozległe bory sosnowe aż po strefę subalpejską w Parku Narodowym Teide.

Guanczowie, rdzenni mieszkańcy Teneryfy, pochodzili prawdopodobnie z Afryki Północnej i zostali sprowadzeni na wyspę jako niewolnicy przez Rzymian. Żyli w jaskiniach lub prostych schronieniach, umiejętnie korzystając z naturalnych zasobów wyspy. Kontakt z innymi Wyspami Kanaryjskimi był sporadyczny, ponieważ brakowało żeglugi morskiej.
Kiedy pod koniec XV wieku na wyspę przybyli Hiszpanie – w czasie, gdy Ameryka była już „odkryta” – Guanczowie stawili zacięty opór. Szczególnie w górach toczyły się zaciekłe walki, zanim Teneryfa w 1496 roku została ostatecznie włączona do Królestwa Kastylii.

Gospodarka Teneryfy przez długi czas była silnie uzależniona od eksportu. W pierwszych wiekach po podboju dominowały trzcina cukrowa, a później wino, w szczególności tak zwane wino Malvasía, które eksportowano aż do Anglii i które nawet znalazło wzmiankę w dziełach Szekspira.
W XIX wieku wino zostało zastąpione jako główne źródło dochodów przez czerwca kaktusowego. Ten służył do produkcji czerwonego barwnika i był hodowany na opuncjach.

Później pojawiły się plantacje bananów, które do dziś odgrywają ważną rolę. Kanaryjskie banany są mniejsze, słodsze i bardziej aromatyczne niż wiele bananów importowanych i są eksportowane głównie do Hiszpanii i Europy. Ważnymi produktami rolnymi wyspy są także pomidory, awokado, opuncje, cytrusy, kwiaty oraz owoce tropikalne, takie jak mango i papaja. Od kilku lat rośnie również znaczenie upraw winorośli, produkcji koziego sera i produktów z aloesu na rynku lokalnym i międzynarodowym.
Obecnie turystyka jest najważniejszym czynnikiem gospodarczym Teneryfy, ale rolnictwo pozostaje widoczne i w wielu miejscach kształtuje krajobraz.

Tenerife ma również wiele do zaoferowania pod względem kulinarnym: Kuchnia jest prosta, rustykalna i wykorzystuje lokalne produkty. Typowe są Papas Arrugadas, małe, pomarszczone ziemniaki gotowane w soli, podawane z Mojo – czerwonym lub zielonym sosem czosnkowym. Do tego ser kozi, grillowana ryba, taka jak Vieja (ryba papugowa) lub tuńczyk, oraz sycące gulasze, takie jak Ropa Vieja lub Puchero Canario.
Kolejną atrakcją jest kanaryjski Gofio, prażona mąka zbożowa, która była używana już przez Guanczów – dziś znajduje się w zupach, deserach lub jako pożywny dodatek.

Chociaż Teneryfa nie jest klasycznym regionem kawowym, podobnie jak w rejonie Agaete (Gran Canaria), uprawia się tutaj kawę kanaryjską. Jednak znacznie bardziej popularny jest Barraquito, słodka, wielowarstwowa kawa z mlekiem, likierem, pianką mleczną, cynamonem i skórką cytryny – niemalże deser w szklance, którego każdy powinien spróbować.

Park Narodowy Teide stanowi geologiczne i symboliczne serce wyspy. Rozciąga się na powierzchni prawie 19 000 hektarów i znajduje się na wysokościach od 2 000 do 3 718 metrów.
W tym pozornie niegościnnym wysokogórskim pustkowiu na wiosnę kwitną rośliny, takie jak czerwono świecący Tajinaste czy żółto kwitnący żarnowiec Teide, które występują tylko tutaj. Krajobraz lawowy, dziwaczne formacje skalne, takie jak Roques de García, oraz czyste, suche powietrze przyciągały zarówno artystów, jak i naukowców. Alexander von Humboldt był zachwycony bogactwem roślin, malarz Óscar Domínguez znalazł w tym krajobrazie surrealistyczną inspirację, a wielu podróżników opisuje Teide jako miejsce z innego świata.

Szczególnie interesującym miejscem dla hobbystów astronomii i tych, którzy dopiero chcą nimi zostać, jest wizyta w obserwatorium na Teide. Teneryfa odgrywa znaczącą rolę w świecie astronomii i badań kosmicznych – szczególnie w obserwacji Słońca oraz jako miejsce testowe dla robotów marsjańskich.
Ponad chmurami, na wysokości około 2400 metrów, znajduje się Observatorio del Teide w Parku Narodowym Las Cañadas del Teide. Jest to jedno z najważniejszych obserwatoriów słonecznych w Europie i jest zarządzane przez Instituto de Astrofísica de Canarias (IAC). Suche, górskie powietrze, niskie zanieczyszczenie światłem i przejrzyste noce sprawiają, że miejsce to jest idealne do obserwacji nieba.
Znajduje się tam wiele teleskopów i stacji pomiarowych, m.in. do badań Słońca, obserwacji w podczerwieni i radiowych. Obserwatorium na Teide jest ściśle powiązane z obserwatorium Roque de los Muchachos na La Palmie – razem należą do wiodących placówek na świecie.

Wulkaniczny krajobraz Teneryfy – zwłaszcza jałowa, kamienista strefa wokół Teide – uważany jest za idealny zamiennik Marsa: suchy, czerwonobrązowy, skalisty i z niewielką roślinnością. Dlatego okolica jest wykorzystywana przez agencje kosmiczne, takie jak ESA, do testowania łazików marsjańskich i innych technologii w warunkach zbliżonych do rzeczywistych.
Ponieważ są to projekty badawcze, obszary testowe Marsa nie są dostępne publicznie. Jednak od poniedziałku do soboty odbywają się wielojęzyczne wycieczki po obserwatorium astronomicznym. Dla miłośników astronomii (do których się zaliczam) to niemal obowiązkowy punkt programu, wszystkie informacje na ten temat znajdziecie na oficjalnej stronie internetowej.
Niestety, z powodu braku czasu nie było okazji wziąć udziału w takiej wycieczce - kolejny powód, by jeszcze raz wrócić na Teneryfę.

Dla kolarzy szosowych Teneryfa oferuje idealne warunki: łagodne temperatury przez cały rok, niezawodną pogodę i spektakularne trasy z przewyższeniami dochodzącymi do 2.200 metrów na jednym odcinku.
Wielu zawodowych kolarzy trenuje tutaj, zwłaszcza w miesiącach zimowych oraz jako przygotowanie do Grand Tour.
Klasyczne podjazdy prowadzą z miejscowości takich jak La Orotava, Vilaflor czy Santiago del Teide do Parku Narodowego. Każdy, kto tutaj jeździ na rowerze, w ciągu kilku godzin pokonuje różne strefy roślinności, przejeżdża przez lasy, krajobrazy wulkaniczne, a czasem nawet przez morze chmur. Wymagające podjazdy, długie zjazdy i coraz lepsza infrastruktura dla kolarzy czynią wyspę jednym z najlepszych miejsc do jazdy na rowerze szosowym w Europie.

Główny sezon dla amatorów jazdy na rowerze przypada od początku listopada do końca kwietnia. W tym okresie na południu wyspy można spodziewać się ciepłej i suchej pogody, natomiast na północy może być chłodniej i mogą wystąpić opady deszczu. Dlatego zawsze warto mieć przy sobie ciepłe ubranie lub kurtkę przeciwdeszczową.
Jest to szczególnie istotne, jeśli planuje się wyjazd na wysokości powyżej 2.000 m. Chociaż w Parku Narodowym, nad chmurami, temperatury są przyjemnie ciepłe, podczas podjazdu i zjazdu można natrafić na pola chmur, a temperatury mogą gwałtownie spaść z ponad 20°C do 0°C. Oczywiście trwa to tylko chwilę, ale lepiej zabrać kamizelkę za dużo niż za mało.

Podczas gdy południowo-zachodnia część wyspy jest głównie zdominowana przez turystykę, w północnej i północno-wschodniej części Teneryfy mieszka większość miejscowych mieszkańców.
W stolicy, Santa Cruz de Tenerife, mieszka około 200 000 osób, a w okolicach miasta niemal drugie tyle. W związku z tym należy liczyć się z większym natężeniem ruchu. Na południu natomiast spotyka się bardzo mało samochodów, a mniejsze, mniej uczęszczane drogi są tutaj raczej regułą niż wyjątkiem.
Osobiście bardziej podoba mi się północ wyspy. Mieliśmy jednak szczęście z pogodą i uniknęliśmy deszczu. Ruch drogowy, nawet na północy, jak właściwie wszędzie w Hiszpanii, jest bardzo wyrozumiały wobec rowerzystów. Dopóki wszyscy nawzajem dają sobie wystarczająco dużo miejsca, rzadko dochodzi do konfliktów.

Jak zawsze, jako kolarz stoi się przed wyborem, czy eksplorować wyspę na własną rękę, czy też, jak w moim przypadku, dać się wprowadzić przez profesjonalistów w historię i kulinaria oraz poprowadzić po najpiękniejszych drogach Teneryfy.
Szczególnie podczas pierwszej wizyty na tak zróżnicowanej wyspie łatwo się zgubić w pozornie niekończących się możliwościach i przypadkowo przejechać obok bajecznych miejsc, przytulnych kawiarni czy restauracji. Szkoda, ponieważ własne poszukiwania nigdy nie będą tak szczegółowe, jak te przeprowadzone przez lokalnych ekspertów.

Punktualnie o 7 rano pada strzał startowy w Puerto de la Cruz. Słońce w tym momencie wciąż kryje się za horyzontem. Na początku trasa jest pagórkowata, prowadzi w kierunku wyjazdu z miasta. Tempo jest już wysokie, ale wciąż do opanowania. Trasa biegnie wzdłuż nadmorskiej drogi w kierunku zachodnim.
Pierwsze wzniesienie na papierze wyglądało na 10 km z średnim nachyleniem 4-5%, więc niezbyt strome. Zawiera jednak zarówno płaskie odcinki, jak i zjazdy, a co za tym idzie, znacznie bardziej strome fragmenty, niż wskazywałaby średnia. W obliczu czekających wyzwań oraz chronicznego i aktualnego braku treningu pozwalam pierwszej grupie odjechać i znajduję własne tempo.
W środku podjazdu wschodzi słońce. Widok na linię brzegową jest przepiękny.

Pierwsze wzniesienie pokonane, teraz następuje niezbyt trudny zjazd w dół do Icod de los Vinos. Aby naprawdę być szybkim, trzeba jednak odpowiednio pracować i przyspieszać po każdym zakręcie. Nie można jednak dać się skusić i marnować energii podczas zjazdu. Pokusa, by ponownie dołączyć do grupy, była jednak dla mnie, jak zawsze, zbyt duża.
Ledwo na dole, już zaczyna się następne wzniesienie w kierunku El Tanque o długości około 6 km i nachyleniu 5,6%. Temperatura jest wciąż przyjemna, grupa się zebrała i w umiarkowanym tempie wyrusza na kolejny zjazd.

Tutaj po raz pierwszy pogarsza się nawierzchnia drogi. Nie ma powodu, by ryzykować zbyt wiele, wręcz przeciwnie: widok na Garachio jest fantastyczny, naprawdę zapierający dech w piersiach.
Po pierwszym prawdziwym płaskim odcinku, po przejechaniu łącznie 55 km, rozpoczyna się kolejny 11-kilometrowy podjazd z nachyleniem niemal 6%. To zabawne: to, co w domu określiłbym jako prawdziwą górę, tutaj jest niczym więcej jak małym pagórkiem na profilu wysokościowym Vuelta al Teide.

Po raz pierwszy doganiamy rowerzystów – ci już tutaj się przeliczyli. Pojedyncze osoby zostają w tyle. W grupie jedziemy niepowstrzymanie dalej.
Po krótkim podjeździe zaczyna się pierwszy prawdziwy test dnia – podjazd do Masca. Co prawda tylko 4 km długości, ale za to 11% nachylenia, z kilkoma płaskimi odcinkami i rampami o nachyleniu znacznie powyżej 20%.
Od tego momentu każdy jedzie swoim tempem. Moje nogi wciąż czują się dobrze, pedałowanie jest płynne, a widok – jeden z najpiękniejszych na całej Teneryfie.
Po krótkich podjazdach i zjazdach w końcu zaczyna się najbardziej przerażający podjazd dnia – ten na Teide.

Około 1.350 metrów przewyższenia na dystansie 24 km trzeba pokonać. Nie jest to bardzo trudny podjazd, ale ze względu na swoją długość i w kontekście już pokonanych metrów przewyższenia, jest niezwykle wyczerpujący – zwłaszcza psychicznie. Droga prowadzi cały czas prosto, a rytm jest tylko rzadko zakłócany. Można odnieść wrażenie, że jedzie się trasą prowadzącą prosto do nieba.

Podczas gdy na początku trasa prowadzi jeszcze przez zacienione lasy laurowe, z rosnącą wysokością staje się coraz bardziej sucho i gorąco. Najpóźniej po dotarciu do strefy lasów sosnowych roślinność staje się rzadsza, krajobraz bardziej surowy, a stale zmieniający się wiatr coraz silniejszy. Od tego momentu robi się bardzo trudno.
Przeliczyłem się, już od połowy podjazdu byłem bez żeli energetycznych i miałem tylko do połowy pełną butelkę nawadniającą.

W końcu osiągnięto koniec podjazdu, ale to jeszcze nie koniec. Po dotarciu do Parku Narodowego trasa prowadzi wzdłuż kaldery; zawsze groźnie blisko: szczyt Teide. Sceneria jest fantastyczna, człowiek czuje się jak na Marsie i ma wrażenie, że wulkan wybuchł całkiem niedawno.
Na zakończenie, przy wciąż silnym wietrze, trzeba jeszcze wspiąć się na prawie 8 km, po czym następuje krótki zjazd i przejazd przez matę pomiarową.