Przewodnik In Velo Veritas po stylowej jeździe

Przyznajmy: Zostało jeszcze kilka tygodni, miesięcy do edycji 13 In Velo Veritas. Wiedząc, że najbardziej doświadczeni eksperci już lata, dekady temu zaczęli poszukiwać i zbierać ten sprzęt, który podczas i z wycieczką na klasycznych rowerach szosowych w Weinviertel jest czczony, pozostały czas do 14 czerwca 2025 roku wydaje się mimo wszystko bardzo krótki.
A im bliżej wydarzenia, tym bardziej naglące staje się pytanie nie tylko o to, na jakim rowerze chce się wystartować (porada dla nowicjuszy: Istnieją wyspecjalizowane sklepy i adresy, w których można nabyć/wypożyczyć tego typu sprzęt), ale przede wszystkim: „Co na siebie założyć?”

W końcu „ubranie pasujące do epoki” według regulaminu IVV jest „mile widziane”, co można przetłumaczyć jako „chętnie widziane, ale niewymagane”. Bo poza przepisami dotyczącymi dopuszczonych do wycieczki rowerów – w skrócie: wyprodukowanych w 1987/88 roku lub wcześniej, albo autentycznych replik, manetki na dolnej rurze, brak zintegrowanych klamkomanetek na kierownicy, brak nowoczesnych pedałów zatrzaskowych – organizatorzy naprawdę nie są surowi i starają się o relaksujący, aczkolwiek sportowy weekend dla wszystkich.
Kto więc woli zaprezentować najnowszy strój aero, kolorowe skarpetki w paski lub całkiem zwyczajny, skromny strój rowerowy na jednej z trzech tras do wyboru, niech czuje się swobodnie. Jednak ten, kto chce zrobić przysługę sobie i wydarzeniu, powinien podążać za retro-trendem także w zakresie odzieży i akcesoriów i cieszyć się na miejscu jeszcze bardziej atmosferą i klimatem.

Tak daleko, tak dobrze. Tylko … co dokładnie pasuje do tej epoki? Jak osiągnąć stylowy, wierny epoce występ na In Velo Veritas & Co.?
Przekazaliśmy to pytanie do elitarnego grona renomowanych kolekcjonerów i prawdziwych miłośników klasyki – i to na czas przed nadchodzącymi wiedeńskimi pchlimi targami Ciao! Primavera na Zufferbrücke w U-Bahn Bogen w dniach od 4 do 6 kwietnia, a także na Rathausplatz w ramach Argus Bike Festival w dniach 12-13 kwietnia (druga wskazówka dla retro-nowicjuszy: to były wskazówki zakupowe).

Co łączy wiedeńskich znawców Michaela Zappe i Wernera Schustera oraz specjalistę z Tulln Franza Autrietha: Posiadają oni, oprócz imponującej liczby stalowych rowerów w przeważnie godnej podziwu jakości lub ekskluzywności, stare zdjęcia, dokumenty i dewocjonalia, a także pokaźną ilość zreprodukowanych lub nawet oryginalnych koszulek. Ile dokładnie, trudno powiedzieć, ponieważ, jak zauważa handlarz pchlich targów René Winkler, w którego warsztacie w Hietzing się wszyscy spotkaliśmy: „Gdy żony są obecne w tym samym pomieszczeniu, stan posiadania natychmiast spada do mniej niż połowy“.
Swoją drogą, spotkanie to zostało zainicjowane przez magazyn In Velo Veritas, który wkrótce będzie dostępny w wybranych miejscach spotkań rowerowych lub rozdawany jako prezent podczas przejazdu w czerwcu, i który w tym roku również opowiada historię roweru przez pryzmat mody z nim związanej.

Na początku XX wieku światowi i sławni kolarze, najczęściej Francuzi, preferowali wąsko skrojone wełniane swetry. Panowie Garin, Cornet, Trousselier, Crupelandt, Pélissier, Ganna i inni pierwsi zwycięzcy Tour de France, Paris-Roubaix, Paris-Brest-Paris czy Giro d’Italia, nosili solo to, co w czasach pionierskich Josefa Fischera było jeszcze ukryte pod garniturowymi kombinacjami długich pończoch i spodni do kolan z solidnymi kurtkami.
Dzięki długim rękawom i golfom, które chroniły przed wiatrem i zimnem na niemal niekończących się etapach, typowe spektrum kolorów – stonowane brązy, szarości lub zwykła czerń – zapewniało pewną ochronę przed wszechobecnym kurzem i brudem na drogach. Wyjątki, takie jak poprzecznie paskowane, kolorowe koszulki Hippolyte’a Aucouturiera czy René Pottiera, potwierdzały regułę.

Nazwy producentów, jak widać na powyższej reprodukcji swetra z lat 1910, były w tej heroicznej epoce rzadkością, a jeśli już występowały, to raczej w formie naszywek. Nie bez powodu, gdyż Tour de France, w odróżnieniu od Giro d’Italia, na wyraźne życzenie swojego dyrektora Henriego Desgrange’a, aż do I wojny światowej pozostawał ściśle indywidualnym testem, w którym drużyny (oraz wzajemna pomoc w ich ramach – usługi prowadzenia, wymiana sprzętu …) były oficjalnie zakazane.
Co za to było często widoczne na i ponad koszulkami: przewieszone przez ramię zapasowe opony, materiałowe czapki i okulary lotnicze.
Aby nieco lepiej zilustrować zdolności do cierpienia i wytrzymałość bohaterów tamtych czasów: Ówczesne rowery miały ciężkie opony wypełnione powietrzem, tylko jedno przełożenie i były zazwyczaj na sztywno, ponieważ wolnobiegi, takie jak bardzo udana piasta Torpedo firmy Fichtel & Sachs, dopiero stawały się seryjne. Do hamowania używano powszechnie hamulców stemplowych.

Politycznie szare lata to również lata chude w kolarstwie. Jednak pomiędzy nimi i później koło kręciło się coraz szybciej, co szczególnie dla Austrii udowodnił Max Bulla, spędzając dzień w żółtej koszulce w 1931 roku oraz wygrywając premierową edycję Tour de Suisse w 1933 roku.
Również hamulce szczękowe i większa liczba zębatek znalazły swoje miejsce, wynaleziono szybkozamykacz, a od 1932 roku rewolucyjna przerzutka zmieniła sposób zmiany biegów: demontaż tylnego koła odszedł w niepamięć! Wiecznym problemem pozostały jednak szerokie opony dętkowe, przyklejane do drewnianych obręczy.
Jeśli chodzi o modę tamtych czasów, nasza replika stroju od Opel trochę oszukuje: krótkie stojące kołnierzyki nie były jeszcze modne; raczej koszulki zapinano z przodu (zamiast, jak na początku, z boku na ramieniu), a kołnierzyki polo zastąpiły kołnierzyki rolowane. Z przodu widniały ogromne, zapinane na guziki kieszenie na piersi, w których przechowywano prowiant i najpotrzebniejsze rzeczy na zwykle bardzo długie dystanse. Na plecach dodano dodatkowe miejsce do przechowywania według dzisiejszego wzoru – otwarte u góry, podzielone na kilka przegródek. Biały pierścień na piersi stał się podstawowym wzorem projektowym, paleta kolorów była odważniejsza, a teraz wyhaftowana reklama na koszulkach była bardziej widoczna.

To był czas pierwszych dużych budżetów i zespołów fabrycznych, zorganizowanych hierarchicznie, z materiałami dyktowanymi technicznie – na przykład Automoto we Francji, Legnano we Włoszech, Mifa, Diamant (dla której – przed swoimi największymi sukcesami – jeździł również Max Bulla) czy właśnie Opel w Niemczech, gdzie m.in. rekordzista sześciodniówek Richard Huschke był zatrudniony. Jego odtworzone zawodowe ubranie zakłada Michael Zappe, gdy wyprowadza swój rower marki Opel – kto może, ten może! Rekord Huschkego, ustanowiony wspólnie z Frankiem Krupkatem w 1924 roku w Berlinie i wynoszący 4544,2 km, nie jest jednak zagrożony podczas tych przejażdżek.
To był również czas pierwszych wielkich Włochów: Ottavio Bottecchia, który z Automoto wygrał Tour de France w 1924 i 1925 roku, dwa lata później jednak zginął w brutalnych okolicznościach: został zabity kamieniem przez rolnika, który przyłapał go na kradzieży winogron; gwiazda Legnano, Alfredo Binda, trzykrotny mistrz świata (m.in. podczas premiery tych zawodów w 1927 roku) oraz pięciokrotny zwycięzca Giro d’Italia, który na prośbę organizatora i w zamian za pełną nagrodę finansową w 1930 roku zrezygnował z kolejnego startu w Giro, aby zapobiec obawie o brak zainteresowania publiczności z powodu swojej dominacji; czy też, również u wiecznie jaskrawozielonych, ikona Gino Bartali, który pomiędzy swoimi pięcioma zwycięstwami w Grand Tourach (1936-38, 1946, 1948) stał się prawdopodobnie setki razy ratującym życie bohaterem. Pod pozorem treningów, przemycał ukryte w rurze ramy sfałszowane paszporty dla Żydów przez cały kraj.

Zanim poświęcimy się niezaprzeczalnym złotym czasom kolarstwa szosowego, kilka słów o klasycznym materiale na koszulki i jego konserwacji.
Niepisane prawo vintage mówi, że na wybieg velofilii należy wkraczać w wełnie. Nawet jeśli trochę gryzie. Nawet jeśli - mokra od deszczu lub przesiąknięta potem - wisi ciężko na ramionach. Nawet jeśli z każdym praniem kurczy się trochę bardziej, aż Homo athleticus zaczyna wątpić w swoją idealną figurę.

Czyste włókna syntetyczne - początkowo dalekie od oddychalności czy aerodynamicznego kroju, ale za to niezwykle lekkie - zrewolucjonizowały świat koszulek kolarskich dopiero w latach 80. XX wieku. A zgodnie z regulaminem IVV, to moment, w którym kończy się klasyka i piękno. Wcześniej królowały włókna naturalne różnego pochodzenia lub rasy owiec, a na torze czy jako materiał na bieliznę także jedwab; później pojawiły się mieszanki tkanin w wełnianym wyglądzie z różnymi udziałami np. Dralonu lub Rhovylu.
Problem w tym, że larwy moli uwielbiają wełnę i pochłaniają takie tkaniny szybciej, niż można się spodziewać. Nasze środki zaradcze, polecane przez ekspertów: papier na mole, mydło lawendowe, drewno cedrowe. I każdą koszulkę przechowywać osobno w zamykanych plastikowych woreczkach.

Oprócz wełny jako materiału, białe pierścienie na piersi, minimalistyczne, zazwyczaj dwukolorowe wzory i charakterystyczne napisy należą do typowych cech dawnych epok kolarstwa. Te elementy potrafią wzbudzić nostalgię nawet u osób niezwiązanych z tematem, co z pewnością wynika nie tylko z sięgającej daleko w przeszłość historii wyścigów, ale także z długotrwałego wsparcia sponsorów. To właśnie oni przez dziesięciolecia determinowali niemal niezmienny wygląd koszulek.
Legendarny pasek rajdowy Peugeota miał na przykład aż 24 sezony nieprzerwanej obecności, aby wryć się w pamięć ludzi. Wcześniej pierwotny niebiesko-żółty kolor Francuzów przez 40 lat zdobił uniformy ich fabrycznych kolarzy. Podobnie długo marka Legnano trzymała się charakterystycznej jaskrawozielono-czerwonej barwy jako swojego firmowego koloru. Niebiesko-biała obecność Bianchi w peletonie trwała, w połączeniu z okazjonalnie zmieniającymi się współsponsorami, takimi jak Dunlop, Pirelli, Ursus czy Campagnolo, od 1905 roku ponad siedem dekad.
Włoski producent salami, Molteni, zaangażował się od 1958 do 1976 roku, stawiając na prostą, brązowo-pomarańczową elegancję, i w tym czasie - głównie dzięki Eddy'emu Merckxowi - zanotował 663 zwycięstwa. Rok później i przez trzy lata dłużej Flandria, bardziej udana marka podzielonej przez rodzinny konflikt fabryki rowerów Claeys, ubierała liczne talenty w charakterystyczne czerwono-białe stroje.

Inny oryginał Coppi, żółty, pochodzi z ostatniego sezonu pięciokrotnego zwycięzcy Giro przed jego śmiertelną chorobą malaryczną w 1960 roku.
Mistrz wszystkich klas, rozbawiony, a na końcu również pod wrażeniem jego występu, podarował go wiedeńskiemu amatorowi Aloisowi Kasalowi, który podczas wyścigu wcisnął się w środek gwiazd i jechał razem z nimi.
A "Loisl", który niegdyś był mistrzem górskim Wiednia i dziś, w wieku 95 lat, pozostaje najlepszym przyjacielem 102-letniego uczestnika Tour of Austria Kurta Enekel, przekazał go "papieżowi rowerowemu" Michaelowi Zappe.

Z Włoch lat 50., reprezentowanych tutaj prototypowo przez charakterystyczną koszulkę lidera Giro, Maglia Rosa, przenosimy się do alpejskiej republiki.
W tamtych czasach pierwsze edycje Tour of Austria działały na nagle maleńki, wciąż podzielony na strefy okupacyjne kraj jak zbiorowy afrodyzjak. W 1949 roku ludzie tłumnie ustawiali się w szpalerze od Riederbergu aż po wiedeński Rathausplatz, aby wiwatować na cześć zwycięzcy premiery Richarda Menapace, który zresztą wtedy nie miał jeszcze obywatelstwa.
Również w kolejnych latach, aż do lat 80., Tour of Austria wywoływał prawdziwe fale entuzjazmu; całe klasy szkolne przychodziły na pobocza tras, aby dopingować zawodników. Być może dlatego nazwiska wcześniejszych zwycięzców i królów Glocknera do dziś wypowiadane są z szacunkiem.

1. Wiedeński wyścig sześciodniowy w 1952 roku na torze kolarskim w Praterze wzbudził w porównaniu niewielkie zainteresowanie publiczności. Frekwencja nie uzasadniała nawet – jak to zwykle bywa w przypadku wyścigów sześciodniowych – ciągłego programu.
Jednakże ci, którzy przyszli oglądać, dzięki misternie wykonanym koszulkom w wyrazistym stylu Colour-Blocking, mogli łatwo zorientować się, która drużyna właśnie prowadzi lub przegrywa. Co więcej, w programie znajdowały się codzienne tabele wyników do samodzielnego uzupełniania, wraz z dokładnymi przypisaniami zawodników do kolorów koszulek.

A skoro już jesteśmy w Wiedniu: piękny trykot założonego w 1953 roku RC Hernals wyróżnia się konstrukcyjnym kunsztem. Wewnętrzne, wszyte na ramionach i krawędziach kieszeni taśmy wzmacniające miały na celu utrzymanie rozciągliwej wełny w formie oraz stabilizację tylnej części koszulki, gdy trzy kieszenie były mocno obciążone.

Pozostając w Austrii i zimno ignorując prawdopodobnie najlepszego kolarza wszech czasów, Eddy’ego Merckxa, oraz jego dobrze znane drużyny Faema i Molteni, należy w końcu wspomnieć o Franzu „Ferry” Dusice. Jako wybitny torowiec okresu międzywojennego, późniejszy przedsiębiorca i menedżer z ukrytą nazistowską przeszłością, wykorzystał swoje kontakty m.in. do tego, by w 1968 roku powołać do życia Dusika Jugend Tour. Najważniejszy w Europie wyścig etapowy dla 17- i 18-latków stał się w kolejnych latach trampoliną do wielkiej sceny dla wielu talentów, które wcześniej spłaszczały sobie nosy na witrynie renomowanego sklepu rowerowego Dusiki.
Co rzuca się w oczy w związanym z tym trykocie: ma już zamek z przodu zamiast rzędu guzików i stójkę zamiast kołnierza polo, ale wciąż posiada kieszenie na piersi.

To samo dotyczy oryginału Union Peterquelle z wczesnych lat sześćdziesiątych. A sądząc po liczbie napraw, musztardowo-żółta koszulka tego amatorskiego klubu, który później mógł pochwalić się wieloma lokalnymi gwiazdami, w tym Wolfgangiem Steinmayrem (legendarnym zwycięzcą Österreich-Rundfahrt w latach 1972, 73, 75 i 76), była szczególnie ceniona i kochana przez jej poprzedniego właściciela.
Zaangażowanie marki wody mineralnej ze Styrii pokazuje również Austrii to, co stało się międzynarodową normą od lat 60.: Po tym, jak znaczenie roweru jako środka transportu, a tym samym siła finansowa przemysłu rowerowego, stopniowo malały, wsparcie zaczęli oferować sponsorzy spoza branży. Od tego czasu na trykotach wielkich, legendarnych ekip wyścigowych pojawiały się napoje, ekspresy do kawy, golarki, produkty farmaceutyczne i wiele innych.

Jeszcze głębiej w wiadro farby niż Peterquelle sięgał za granicą od zawsze Cycles Mercier, stały sponsor "wiecznego drugiego" Raymonda Poulidora. Współczesny Jacquesowi Anquetilowi, a następnie Eddy'emu Merckxowi, mimo 14 startów nigdy nie zdobył zwycięstwa w Tour de France. Jednak liliowo-żółty ‚Poupou' na swoim różowym rowerze zyskał status ulubieńca publiczności.
A propos roweru: Rowery z lat 60. były albo ściśle francuskie (Simplex, Huret), albo włoskie (Campagnolo) i przeszły spore zmiany: aluminiowe obręcze, (skośna) przerzutka równoległoboczna, dziesięć biegów, pedały z paskami, plastikowe bidony zamiast metalowych, które przeniesiono z kierownicy do trójkąta ramy. Owinięte w opony torsy przeszły do historii, a na głowach kolarzy po raz pierwszy pojawiły się pierścienie ochronne.

W małym wymiarze również w wiedeńskim amatorskim klubie RC Grüner Veltliner. Kieliszek wina na piersi jeszcze dość klasycznie zaprojektowanej koszulki z długim rękawem jest nadal haftowany, a nie nadrukowywany. Jednak mimo to - czasami w połączeniu z zielonymi aksamitnymi marynarkami (!) - świadczy o wielkiej, niemal włoskiej dbałości o szczegóły.
Do In Velo Veritas klub RCGV pasuje jak garnek do pokrywki, ponieważ: Założony przez byłych zawodowców, oddawano się, o ile akurat mistrzostwa krajowe nie były przekształcane w pojedynki klubowe o butelkę wina „Grü W” na głowę, podczas przejażdżek chętnie wizytom w heurigenach. I to prawdopodobnie z czapką kolarską, a być może już w spodenkach z lycry, bo od połowy lat siedemdziesiątych odzież wykonana z tego opracowanego przez DuPont, niezwykle elastycznego i wytrzymałego materiału syntetycznego, szybko zyskiwała popularność.

Jak wyglądała sytuacja "na dole" u członków założonej w 1973 roku drużyny Ijsboerke, nie jest znane. Jeśli chodzi o górę, belgijski producent lodów i dostawca Gios z jego ikonicznym błękitem stawiali raczej na ciągłość niż na innowacje.
Ten zestaw, bardzo popularny w kręgach vintage, nosił m.in. Dietrich „Didi” Thurau. Niemiec, wicemistrz świata z 1977 roku za Francesco Moserem i przez 15 dni lider Tour de France w żółtej koszulce, na krótko przyczynił się do ogromnej popularności kolarstwa w swoim kraju i zdobył dla swojego pracodawcy w ciągu dwóch kolejnych lat dwa zwycięstwa w klasykach, etap w Tour de France oraz ponownie srebro na mistrzostwach świata.

A jak to wszystko wygląda na In Velo Veritas? Tam obok wełnianej repliki, nowo wyprodukowanej w ramach obecnego trendu retro i dostępnej online, pedałuje model Banesto znaleziony w skrzyni, skarpetki w kropki obok koszuli w kwiaty. Pojedyncze pumpy spotykają się z trykotami przypominającymi dzieła Mondriana lub wafle Mannera, a stroje klubowe z dawnych lat jadą ramię w ramię z najbardziej nowoczesną odzieżą rowerową. A ponad wszystkim wyróżniają się odważnie zakrzywione lub wyraźnie odseparowane napisy dawnych i obecnych producentów oraz sponsorów: Molteni, Guerra, Kas, Flandria, BIC, Wiel’s, Atala…
Jeszcze bardziej niż autentyczność wydaje się być w modzie różnorodność, ponieważ klasyczny przejazd, oprócz prawdziwych „starych metalowców”, ma przynajmniej tylu fanów w kręgach niezwiązanych stricte z tematem, którzy po prostu chcą spędzić piękny dzień na rowerze i cieszyć się swobodą zarówno wizualnie, jak i faktycznie.

Jednocześnie podczas klasycznego wyścigu przez Weinviertel co roku można podziwiać prawdziwe tekstylne skarby: żółtą koszulkę najmłodszego w historii zwycięzcy Tour of Austria z 1981 roku, należącą do Gerharda Zadrobilka, czy koszulkę 7-Eleven tego samego zawodnika, w której w 1989 roku odniósł swoje pierwsze zwycięstwo w Pucharze Świata w San Sebastian. Niezwykle wiele koszulek Puch – w końcu jesteśmy w Austrii – w różnych fasonach i wzorach, z których najbardziej legendarne są te z wełny, z czerwono-biało-czerwonymi paskami na rękawach, jak oryginalnie noszone przez czterokrotnego Króla Glocknera i trzykrotnego zwycięzcę Tour of Austria, Rudiego Mittereggera. Ogromna koszulka reprezentacji narodowej austriackiej mistrzyni Hanni Hack, z czerwonymi kieszeniami na plecach, wygiętym napisem „Austria” i krajowym godłem na piersi. Albo bardzo podobnie zaprojektowany, ale znacznie nowocześniej skrojony odpowiednik olimpijczyka Andreasa Langla.
Jeśli ktoś, patrząc na nowo zaprojektowaną w tym roku koszulkę IVV z wełny merynosa, przypomina sobie właśnie te koszulki reprezentacji narodowej: Zgadza się, ich wersje z lat 80. posłużyły za wzór!
W spodenkach i koszulkach, w których co roku startuje się w In Velo Veritas, kryje się więc wiele. Trochę karnawału, odrobina podziwu, szczypta historyzmu, a także niejednokrotnie prawdziwa oryginalność. Ale przede wszystkim: mnóstwo radości życia!